MẤY LỜI TÂM SỰ
Dạ Ngân
Năm 1987, trở thành hội viên Hội Nhà
văn Việt Nam. Chỉ thấy mừng duy nhất một điều: nhà văn tỉnh lẻ, từ giờ mấy ông
Tuyên giáo tỉnh muốn ăn hiếp hay chụp mũ dù sao cũng có hội đoàn và đồng nghiệp
bênh.
Năm 1989 lần đầu đi dự Đại hội Nhà văn Việt Nam. Một may mắn trọn vẹn.
Mười ngày “rung chuyển thế giới” theo cách nói của ông Trần Trọng Tân khi ấy.
Mười ngày làm nên lịch sử. “Phe vui tươi” cảm thấy sức nặng của nhà văn với bản
lề thời đại, “phái hầm hầm” thì lui vào phòng ngự để tìm cách phản công. Mười
ngày hai bên cấp tiến và xu phụ vật nhau sôi động như nghị viện. Và rồi, chính
số nhà văn “vui là chính” đã làm lệch cán cân. Đại hội kết thúc trong “vui là
chính” như mong muốn của những ai bỏ tiền ra cho nó.
Hậu Đại hội IV ám như có ma. Những ai tham luận gay gắt, những ai
vỗ tay và đứng lên ngồi xuống tán thưởng với Tâm thư của nhà văn Trần Độ gửi
đại hội đều bị làm phiền. Dư luận rót từ thủ đô xuống tận địa phương, Dương Thu
Hương là con đàn bà thế nọ thế kia, Trần Độ là tay chân của Trần Xuân Bách.
Bỗng tới tai gia tộc: Dạ Ngân là nhân vật phò đa nguyên! Thế là trong một bữa
cơm đích thân một vị tướng Quân khu 9 đặc cách nhà văn nữ trẻ, ông không nói
chính trị, chỉ đến khi tiễn nhà văn ra cổng, ông mới thân tình: “Ê cháu, đời
sống có gì khó khăn nói mấy chú giúp chớ đừng có đa nguyên nghen!”.
Đại hội lần thứ V vào 1993 (tháng mấy không nhớ nữa), mờ nhạt như lãnh
đạo mong muốn. Cũng là năm từ giã tỉnh lẻ để ra với thủ đô ngàn năm. Tốt nghiệp
Trường Viết văn Nguyễn Du, năm 1998 được Tổng thư ký Nguyễn Khoa Điềm nhận về
Hội Nhà văn, trong lúc chưa được ấn vào đâu thì nhà văn Anh Đức đánh tiếng với
nhà thơ Hữu Thỉnh: “Có cô đó ngồi ở văn phòng tôi không ra họp đâu đấy!”. Bị
thù chắc vì lỡ thân với Nguyễn Quang Sáng và không chịu làm thân với Anh Đức
chăng? Thật là rùng rợn bởi những người từng được cho là “tinh hoa” của văn
đàn!
Cái ơn việc làm của Tổng thư ký Nguyễn Khoa Điềm lấn cấn mãi trong
lòng khi chính nhà thơ này lúc làm Trưởng Ban Văn hóa Tư tưởng Trung ương đã
đối xử với Chuyện kể
năm 2000 của nhà văn Bùi Ngọc Tấn ra sao ai cũng biết. Một con
người khác bên trong mình bắt đầu hình thành, có lẽ từ đó. Im lặng, chọn cách
im lặng vì cái này và cái kia cứ xoắn vào nhau như dây xích, không tháo ra
được.
Đại hội VI cuối xuân năm 2000 đã phải nhóm họp những tiểu đại hội
để gạch tên nhau. Khi ấy đã về làm ở báo Văn Nghệ, dưới trướng của sếp Hữu Thỉnh.
Đám cưới con trai diễn ra cũng trong dịp ấy. Cầm lá đơn xin vắng, sếp Thỉnh hỏi
ngay: “Đám cưới con quan trọng hay Đại hội Nhà văn quan trọng?”. Có thể nào
buột ra một câu hỏi ấy cho một người mẹ luôn phải cách xa con mình gần 2000 cây
số? Dĩ nhiên lần ấy ban tổ chức tiểu đại hội không đưa đơn báo vắng, coi như
đương sự tự ý vắng mặt và có lẽ, cũng để cho danh sách được bầu gọn đi để các
nhà văn gạch tên nhau cho nhanh.
Vì làm ở báo Văn
Nghệ nên cưới cho con xong, ra đúng vào lúc đại hội khai mạc,
được sếp cử đi viết bài. Bạn bè miền Tây, bạn bè Sài Gòn, bạn bè khắp nơi thấy
đeo biển “phục vụ” chứ không được đeo biển đại biểu không khỏi ái ngại: Bà này
tư cách có vấn đề gì mà không được bầu đi dự đại hội vậy ta? Con người im lặng
lại nhắc, nói gì, không nên nói gì cả, đồng nghiệp mà nhìn vào biển đại biểu
chính thức hay không là chính thức để đánh giá nhau thì mình lên tiếng làm gì.
Tháng 8 năm ấy, cái năm 2000 nóng rẫy ấy, nhà văn Trần Độ qua đời.
Sếp Thỉnh nhăn nhó bảo Khổ quá khổ quá, cứ phải xin ý kiến cấp trên mãi về việc
cáo phó ông Độ trên báo Văn
Nghệ. Một người như nhà văn Trần Độ mà không có được “một bao diêm”
cáo phó trên tờ báo của Hội Nhà văn Việt Nam ư? Thật không tin vào mắt mình,
quả đúng như thế, không có dòng nào về cái chết của một người như Tướng Trần Độ
cả.
Lòng hội viên xa dần. Có người xa sớm hơn. Và có những người chập chờn
với ân tình và lên tiếng. Im lặng là hèn nhưng im lặng cũng là thượng sách. Đại
hội VII năm 2005, Hồ Anh Thái và Phan Thị Vàng Anh là hai gương mặt để các hội
viên không “vui là chính” kỳ vọng. Nhưng đâu chừng hơn nửa nhiệm kỳ thì hai vị
ấy “cáo quan”, cũng coi im lặng là thượng sách.
Từ Đại hội 2010 đã không còn xem Hội là Hội nghề nghiệp nữa. Mặc
hết. Ai là “thùng phiếu di động”, mặc! Nhiều hội viên “nghĩ vậy mà không phải
vậy” cũng chọn im lặng là thượng sách, ở cái xó Việt Nam này phương châm ấy có
nghĩa là tồn tại và cũng là sống sót. Đại hội không “vui là chính” sao được khi
cấp trên đã nặn ra được một con người ở đâu và với ai cũng “tuyệt vời, tuyệt
vời”. Thật tuyệt vời khi hội chính trị nghề nghiệp của nhà văn được dẫn dắt
bằng một mánh khóe bình dân như vậy.
Cũng đã không bao giờ hồi đáp với những công văn từ Hội kiểu tự kê
khai để xét giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước. Lần trước 2010 và
lần mới đây. Ai điện thoại xin phiếu thì lập tức phải nghe: Đồng nghiệp ơi, đừng bao giờ xin
phiếu nhà này, nhá! Không gì có thể làm ấm lên quan hệ của mình và
cái Hội nhiều ân oán với những nhà văn và những tác phẩm khi có sóng gió. Có
còn là Hội nghề nghiệp không hay đã hoàn toàn biến thành Hội Vui Là Chính rồi?
Nợ dân và nợ nước. Các nhà văn nghiêm khắc với chính mình muốn một
Hội ái hữu thực sự, là nơi đỡ đầu cho văn chương đích thực và cũng là nơi chốn
đi về của những nhà văn trong nước và hải ngoại. Đúng là độc lập và ái hữu,
những người làm việc không công và những đồng nhỏ đóng góp từ tiền túi của
chính mình. Vui một cách sâu sắc và cảm thấy sự sang trọng trong lẽ sống và lẽ
viết của hội đoàn mà ai là thành viên đều mơ một ngày sẽ được Nhà nước cho phép
ra đời.
Nhưng sóng to và gió cả ngày một lớn. Năm ba người với những lý do
khác nhau rút lui khỏi Ban vận động thành lập Văn Đoàn. Có người tuyên bố và có
người chọn cách nhẹ nhàng, im lặng. Mình tuân thủ triết lý không tuyên bố.
Nhiều câu hỏi, dĩ nhiên. Chỉ chia sẻ với những ai thân tình, rằng có vào thì ắt
có ra, rằng đơn giản như đang giỡn thói thường của cái xứ tao tác này, rằng
trong nhà hai người thì nên chỉ có một người đạp sóng, và rằng… điều này thật
sâu xa, rằng có khi chỉ vì nước mắt của đứa con: Đời tư mẹ làm con khổ, đừng
làm tương lai con chật vật mẹ ơi!
Tương lai của những đứa con thế hệ sau 1975 đó ư? Chao ơi, đang
nghĩ và sẽ còn nghĩ mãi. Nhà văn lầm lũi bước và ngày mỗi ngạc nhiên sao đờm bãi
nhiều hơn, rác rưởi tanh tưởi hơn và con người khủng bố nhau bằng dao, bằng
xăng, bằng búa, bằng dây thừng nhiều hơn, mỗi ngày? Hội viên Hội Nhà văn có thể
chỉ là một chiếc áo, cởi ra khó gì nhưng cả cuộc đời ta, tim óc ta là một quá
khứ nặng như đá tảng.
Chắc gì cái chết đã giải thoát được gánh nặng này. Mỗi ngày, nuốt nước
mắt vào trong và cân nhắc, lựa chọn. Cả đời rồi cứ phải cân nhắc và lựa chọn.
Nhưng không người mẹ nào cầm lòng được khi con mình khóc dù đứa con ấy không
còn trẻ nữa.
Chúng ta đã làm gì chính ta và con cái ta và đất nước này?
2h
sáng ngày 8/05/2015
D.N
__._,_.___
20 cây bút 'từ bỏ Hội nhà văn
VN'
- 12
tháng 5 2015
Một số thành viên của nhóm vận động thành lập Văn đoàn độc lập
Hơn 20 nhà văn, nhà thơ đã ký tên vào đơn tuyên bố từ bỏ Hội nhà
văn Việt Nam (HNVVN), trong đó có nhiều người nổi tiếng như nhà văn Nguyên
Ngọc, nhà thơ Đỗ Trung Quân, giáo sư Nguyễn Huệ Chi, nhà văn Nguyễn Quang Lập.
Lá đơn được đăng tải trên trang mạng xã hội của các thành viên
trong nhóm viết:
"Là những người viết văn đã nhiều năm tham gia Hội Nhà Văn
Việt Nam, đã góp sức xây dựng Hội qua thời chiến cũng như thời bình, đã đau xót
trước sự xuống cấp ngày càng nghiêm trọng của Hội trong những năm gần đây và tích
cực góp ý với Hội để khắc phục tình trạng ấy."
"Đến hôm nay, nhận thấy tình trạng suy thoái của Hội đã trở
nên không thể cứu vãn nếu không có sự thay đổi nhiều điều căn bản trong điều lệ
và tổ chức của Hội để Hội thực sự là một tổ chức nghề nghiệp tập hợp những
người viết muốn xây dựng một nền văn học Việt Nam đích thực, tự do, nhân
bản."
"Nhận thấy khả năng thay đổi trên càng không thể xảy ra khi
lãnh đạo HNVVN đã tự tiện tước quyền tham gia Đại hội lần 9 sắp tới của chúng
tôi với lý do chúng tôi là thành viên của một ban vận động thành lập một văn
đoàn tương lai – đó là việc làm vi phạm trắng trợn điều lệ hiện hành của HNVVN,
tước bỏ một trong những quyền cơ bản của hội viên và công dân, xúc phạm nghiêm
trọng danh dự của người cầm bút."
"Chúng tôi tuyên bố từ bỏ Hội nhà Văn Việt Nam kể từ ngày hôm
nay, 11 tháng 5 năm 2015."
Hội Nhà văn Việt Nam trước đó đã có hành động được cho là “loại
bỏ” những hội viên trong nhóm vận động thành lập Văn đoàn độc lập Việt Nam.
Trong phiên bỏ phiếu bầu đại biểu đi dự Đại hội toàn quốc diễn ra
ở TP. HCM ngày 5/5, lãnh đạo Hội Nhà văn Việt Nam đề nghị những người tham dự
gạch tên chín người sinh sống ở TP. HCM và tham gia Văn đoàn độc lập.
Chín người này là Ngô Thị Kim Cúc, Nguyễn Duy, Nguyễn Quang Lập,
Dạ Ngân, Ý Nhi, Hiền Phương, Đỗ Trung Quân, Nguyễn Quang Thân, và Phạm Đình
Trọng.
Tổ chức này xuất hiện tháng Ba năm ngoái với lời kêu gọi về “quyền
tự do sáng tác và công bố tác phẩm”.
Lý do Hội nhà văn Việt Nam đưa ra để loại chín người này là họ
tham gia một tổ chức “không được thừa nhận và có dấu hiệu phạm pháp”, theo tin
từ đại hội nhà văn khu vực TP. HCM.
'Điều cần thiết'
Nguyên Ngọc
Đỗ Trung Quân
Nguyễn Quang Lập
Nguyễn Huệ Chi
Phạm Đình Trọng
Võ Thị Hảo
Bùi Minh Quốc
Đặng Văn Sinh
Hoàng Minh Tường
Lê Hiền Phương
Ngô Thị Kim Cúc
Nguyễn Quang Thân
Thùy Linh
Vũ Thế Khôi
Ý Nhi
Dư Thị Hoàn
Trịnh Hoài Giang
Dạ Ngân
Nguyễn Duy
Trần Kỳ Trung
Trả lời BBC ngày 12/5, nhà thơ Đỗ Trung Quân, một trong
những người ký tên vào đơn, nói cá nhân ông cho rằng đó là "điều cần
thiết".
Ông cũng cho biết ông "không ngạc nhiên" trước quyết
định của Hội nhà văn Việt Nam.
"Thực ra mà nói cá nhân tôi thì có thể đoán trước , chỉ có
không biết rõ thời điểm, và tôi không ngạc nhiên lắm."
"Sự lựa chọn của cá nhân tôi đối với Hội nhà văn, không có
nghĩa là tôi phê phán các hội viên chưa từ bỏ Hội."
"Tôi bày tỏ thái độ đối với những người cầm nắm hội chứ không
phải các anh em hội viên. Không phải khi chúng tôi ra rồi thì xem anh em trong
hội là thế này thế nọ."
Ông cho biết cho đến nay, ông chưa nhận được phản hồi nào từ những
người bên trong Hội nhà văn Việt Nam về quyết định của mình.
"Nhưng tôi nhận được nhiều phản hồi của những người bên ngoài
hội," ông nói.
"Một trong những lời chú sâu sắc nhất với cá nhân tôi, là
'chúc mừng anh đã trở về nhân cách ngang bằng với một người dân đen'," ông
cho biết thêm.
Trong số 20 người, có bốn người cũng đồng thời tuyên bố rời bỏ cả
Văn đoàn độc lập, gồm: Nguyễn Quang Lập, Dạ Ngân, Nguyễn Duy và Trần Kỳ Trung.
Ông Trần Kỳ Trung nói với BBC: "Nhà văn muốn có tự do, không
muốn phải lệ thuộc. Văn đoàn hay Hội nhà văn mình đều tôn trọng, nhưng tôn
trọng nhất là sự tự do.”
Ông Trung cho biết “không có ai” vận động buộc ông rời bỏ cả hai
tổ chức.
Nhìn về tương lai, ông nói: “Bất cứ ai, khi thấy một tổ chức đáp
ứng được yêu cầu của họ, tổ chức đó làm đất nước tiến bộ, sẽ có rất nhiều người
ủng hộ tổ chức đó.”
20 NHÀ VĂN TUYÊN BỐ TỪ BỎ HỘI NHÀ VĂN VIỆT NAM
TUYÊN BỐ TỪ BỎ HỘI NHÀ VĂN VIỆT NAM
Là những người viết văn đã nhiều năm tham gia Hội Nhà Văn Việt Nam
(HNVVN), đã góp sức xây dựng Hội qua thời chiến cũng như thời bình, đã đau xót
trước sự xuống cấp ngày càng nghiêm trọng của Hội trong những năm gần đây và
tích cực góp ý với Hội để khắc phục tình trạng ấy;
đến hôm nay, nhận thấy tình trạng suy thoái của Hội đã trở nên
không thể cứu vãn nếu không có sự thay đổi nhiều điều căn bản trong điều lệ và
tổ chức của Hội để Hội thực sự là một tổ chức nghề nghiệp tập hợp những người
viết muốn xây dựng một nền văn học Việt Nam đích thực, tự do, nhân bản;
nhận thấy khả năng thay đổi trên càng không thể xảy ra khi lãnh
đạo HNVVN đã tự tiện tước quyền tham gia Đại hội lần IX sắp tới của chúng tôi
với lý do chúng tôi là thành viên của một ban vận động thành lập một văn đoàn
tương lai – đó là việc làm vi phạm trắng trợn điều lệ hiện hành của HNVVN, tước
bỏ một trong những quyền cơ bản của hội viên và công dân, xúc phạm nghiêm trọng
danh dự của người cầm bút;
chúng tôi tuyên bố từ bỏ HNVVN kể từ ngày hôm nay, 11 tháng 5 năm
2015.
Bùi Minh Quốc (hội viên HNVVN từ năm 1977)
Đặng Văn Sinh
Đỗ Trung Quân (hội viên HNVVN từ năm 1987)
Hoàng Minh Tường (hội viên HNVVN từ năm 1981)
Lê Hiền Phương
Ngô Thị Kim Cúc
Nguyên Ngọc (hội viên HNVVN từ năm 1957)
Nguyễn Huệ Chi (hội viên HNVVN từ năm 1984)
Nguyễn Quang Thân (hội viên HNVVN từ 1977)
Phạm Đình Trọng
Thùy Linh
Vũ Thế Khôi
Ý Nhi
Ghi chú:
- Cùng tham gia tuyên bố, nhưng đã công bố cá nhân quyết định từ
bỏ HNVVN trước ngày 11/5/2015:
Võ Thị Hảo
Dư Thị Hoàn
Trịnh Hoài Giang
- Đã tuyên bố rút khỏi HNVVN cùng các hội đoàn khác (kể cả Ban Vận
động VĐ ĐL VN):
Nguyễn Quang Lập
Dạ Ngân
Nguyễn Duy
Trần Kỳ Trung
__._,_.___
No comments:
Post a Comment