Đình công là hậu quả thiếu phản
biện chính sách?
Nam Nguyên, phóng viên
RFA
2015-04-03
2015-04-03
- In
trang này
- Chia sẻ
- Ý kiến của Bạn
- Email
Đình công là hậu quả thiếu
phản biện chính sách? 
Hàng chục ngàn công nhân
công ty PouYuen Việt Nam ở Quận Bình Tân TPHCM, bắt đầu đình công từ hôm
26/03/2015 để phản đối việc thay đổi luật BHXH.
Courtesy photo
Your browser does not support the audio element.
Chính phủ do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lãnh đạo đã nhanh chóng xoa
dịu tình hình với kiến nghị Quốc hội sửa lại Luật Bảo hiểm Xã hội vừa mới ban
hành cuối năm 2014. Báo Lao Động Online có thể xem là kênh thông tin sớm nhất,
đưa nhiều tin bài về vụ đình công lớn chưa từng có ở Việt Nam xảy ra ở TP.HCM
hôm 26/3 và kéo dài tới 6 ngày. Bản tin trên mạng ngày 28/3/2015 của báo điện
tử Lao Động có “tít” gây ngạc nhiên lớn “Gần 90.000 công nhân đình công vì
không được hưởng Bảo hiểm Xã hội một lần.”
Đụng chạm quyền lợi thiết thân của người lao động
Luật Bảo hiểm Xã hội được Quốc hội Việt Nam thông qua hồi tháng 11/2014
trong đó điều 60 đụng chạm đến quyền lợi thiết thân của người lao động. Điều
này qui định người đóng bảo hiểm xã hội khi mất việc nghỉ việc sẽ không được
rút tiền Bảo hiểm Xã hội một lần như trước, mà phải đợi tới khi về hưu. Việc
Luật được thông qua và ban hành cho thấy đã không có sự phản biện trong quá
trình hình thành chính sách, các đại biểu Quốc hội bấm nút thông qua một đạo
luật mà không biết được nỗi bức xúc của cử tri mà mình đại diện.
TS Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển
IDS, một tổ chức tư nhân về phản biện chính sách ở Hà Nội đã tự giải thể, đưa
ra nhận định:
Ý chí của người dân phải được thể hiện ở trong chính sách, rất
đáng tiếc là trong một chế độ mà chỉ có một đảng lãnh đạo, không có sự kềm chế
về quyền lực thì những kênh hay những cơ chế như thế không hoạt động và nó có
thể dẫn đến những chuyện tương tự như vậy.
-TS Nguyễn Quang A
-TS Nguyễn Quang A
“Ý chí của người dân phải được thể hiện ở trong chính sách, rất đáng
tiếc là trong một chế độ mà chỉ có một đảng lãnh đạo, không có sự kềm chế về
quyền lực thì những kênh hay những cơ chế như thế không hoạt động và nó có thể
dẫn đến những chuyện tương tự như vậy. Có thể mục đích (chính sách) không phải
là dở nhưng mà nó không thực sát với tâm lý, hoàn cảnh xã hội cụ thể của Việt
Nam và nó đã gây xáo động như thời gian vừa qua.”
Theo Kỹ sư Nguyễn Văn Thạnh một nhà hoạt động xã hội dân sự hiện
sống và làm việc ở Đà Nẵng, thì câu hỏi đặt ra là quá trình phản biện chính sách
đã có hay chưa? Hay chỉ là suy nghĩ một chiều và làm ẩu. Kỹ sư Nguyễn Văn Thạnh
nhấn mạnh:
“Thứ nhất ở Việt Nam này thiếu không gian mở để tranh luận chính trị
cho nên những ý kiến theo qui trình người ta đặt ra, thí dụ gởi cho Tổng Liên
đoàn Lao động hay Mặt trận Tổ quốc chẳng hạn, thì ở đó người ta cũng lại làm
cho có hoặc làm lấy được cho công việc. Họ không có động lực làm, hoặc họ không
đại diện cho những nhóm lợi ích bên dưới bầu họ lên, nếu có đi nữa thì là hình
thức thôi.
Thứ hai nữa là, chưa nói tới quá trình gian manh trong làm chính sách.
Đó là chưa hẳn làm chính sách để phục vụ cuộc sống mà thôi, mà phục vụ yếu tố
chính trị, âm mưu chính trị. Ví dụ nhiều người bàn luận rằng, việc không cho
công nhân rút tiền bảo hiểm xã hội mà phải đợi đến già, nó có thể được quyết
định với âm mưu là tiền Quỹ Bảo hiểm Xã hội đã hết nên người ta muốn thay Luật
để giam nó lại, thí dụ như ngân hàng bị sập tiệm người ta hạn chế quyền rút
tiền của khách hàng.”
Cuộc đình công của hàng ngàn công nhân Pou Yuen ở khu công nghiệp
Tân Tạo, tại Sài Gòn đã buộc chính quyền phải sửa luật bảo hiểm
Theo dõi thông tin trên mạng trong ngoài nước, rất nhiều bài báo
cho thấy sự vô cảm xã hội, sự thờ ơ của người dân về nhiều vấn đề quan trọng và
có vẻ thể hiện họ như những người đã mất niềm tin. Phải chăng xã hội và người
dân Việt Nam thờ ơ, đã không cố gắng bày tỏ ý kiến của mình trong quá trình
hình thành chính sách. Cụ thể ở đây là các phiên họp Quốc hội thảo luận Luật
Bảo hiểm Xã hội vào năm 2014. TS Nguyễn Quang A kịch liệt bác bỏ những ý kiến
này, ông nói:
“Tôi nghĩ rằng không phải như vậy, nếu mà xã hội thờ ơ thì những người
công nhân ấy đã không tràn ra đường, bởi vì đấy chính là phản ứng của xã hội và
đấy chính là một tín hiệu cho những người lập chính sách. Thực sự có một cuộc
đối thoại dù cuộc đối thoại ấy diễn ra dưới dạng không ôn hòa cho lắm. Có một
cuộc đình công và biểu tình như thế của 90 ngàn công nhân và lập tức Chính phủ
đã phải họp, xem xét và đưa đến một kết luận là phải kiến nghị Quốc hội sửa lại
Luật.”
Cùng một câu hỏi được chúng tôi nêu ra với Kỹ sư Nguyễn Văn Thạnh.
Nhà hoạt động xã hội dân sự này cho rằng, bản tính của con người là chỉ quan
tâm những gì có quyền lợi của mình; tất nhiên ở đây có quyền lợi trước mắt và
quyền lợi lâu dài. Theo đó, những ai có trí thức hay có cuộc sống tốt đẹp thì
người ta sẽ quan tâm quyền lợi lâu dài ưu tiên hơn quyền lợi trước mắt. Kỹ sư
Nguyễn Văn Thạnh tiếp lời:
“Người dân cũng không thờ ơ đâu, người ta cũng quan tâm đến việc đời
của họ rất nhiều, quan tâm đến công việc làm, tiền bạc, đến tương lai con cháu,
đến điều kiện sống, nhà cửa xe cộ…Nhưng ở Việt Nam không gian đối thoại nó bị
bóp nghẽn cho nên những cái mầm gây ra chuyện đối thoại, chuyện tranh luận đó
sẽ bị diệt. Hơn nữa khi những vấn đề trở nên khác thường mà ai cũng nhận thấy
được, thí dụ cây xanh bị chặt phá tàn bạo, hay là làm cho quyền rút tiền của
người lãnh Bảo hiểm Xã hội bị ảnh hưởng nghiêm trọng thì người ta tự động kết
nối với nhau và quá trình đàn áp không có hiệu quả. Còn những vấn đề sâu xa hơn
như bầu cử công bằng hay là kinh tế thị trường…tất cả những cái đó xa quá nên
số người quan tâm cũng ít, cho nên một vài người khởi xướng tranh luận thì sẽ
bị đàn áp ngay và vấn đề bị bóp chết ngay trong trứng nước.”
Chính sách nhà nước ảnh
hưởng chủ doanh nghiệp
Có ý kiến cho rằng, một cuộc đình công qui tụ tới gần 90.000 công nhân
của riêng Công ty Pouyuen ở quận Bình Tân TP.HCM kéo dài 5-6 ngày gây thiệt hại
không nhỏ cho sản xuất của Công ty này. Mặc dù sự phản đối của công nhân không
nhắm vào giới chủ nhân mà lại là về chính sách nhà nước. Sự khác biệt trong
nhận thức của người lao động mang ý nghĩa gì. TS Nguyễn Quang A nhận định:
Tôi nghĩ là đã có một sự thay đổi rất là lớn không còn như những
cuộc biểu tình đình công chỉ về chuyện lương bổng của một đơn vị nào đó. Dù rằng
vấn đề Bảo hiểm Xã hội về cơ bản cũng là vấn đề đụng tới quyền lợi kinh tế của
người lao động.
-TS Nguyễn Quang A
-TS Nguyễn Quang A
“Tôi nghĩ rằng ở đây có một điều gì đó thay đổi về mặt chất lượng trong
khoảng một tháng trở lại đây. Rất nhiều sự kiện từ chuyện chặt cây ở Hà Nội,
đến chuyện lấp sông Đồng Nai để xây dựng, toàn bộ dư luận xã hội người dân lên
tiếng và nói với chính quyền rằng cái chính sách mà ông lập ra, ông quyết định
ấy không hợp với lòng dân và sự phản đối ấy đã buộc nhà cầm quyền Hà Nội cũng
như bên Đồng Nai phải dừng những việc họ dự tính làm, cũng như đã làm cho chính
phủ phải đi đến quyết định kiến nghị Quốc hội thay đổi Luật. Tôi nghĩ là đã có
một sự thay đổi rất là lớn không còn như những cuộc biểu tình đình công chỉ về
chuyện lương bổng của một đơn vị nào đó. Dù rằng vấn đề Bảo hiểm Xã hội về cơ
bản cũng là vấn đề đụng tới quyền lợi kinh tế của người lao động.”
Đáp câu hỏi về cách ứng xử của Chính phủ, mà nhiều người cho là
nhanh và thích hợp đối với một loạt sự kiện mang ý nghĩa rất cụ thể về sự phản
ứng của công chúng, như vụ chặt phá cây xanh Hà Nội, vụ lấp sông Đồng Nai và
sau hết là vụ đình công lớn chưa từng có liên quan đến Luật Bảo hiểm Xã hội.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A nhận định:
“Tôi nghĩ rằng có lẽ họ đã nghe được những tín hiệu ấy của người
dân và họ phải buộc hành động như vậy.”
Các cuộc đình công với gần 90.000 người tham dự ở Công ty Pouyuen quận
Bình Tân TP.HCM, cho thấy người công nhân chưa có một cơ chế đại diện đích thực
cho mình. TS Nguyễn Quang A nhận định:
“Không có những tổ chức đại diện bảo vệ quyền lợi cho người lao động.
Đáng tiếc là chỉ có một cái gọi là Công đoàn và ông Chủ tịch Công đoàn ấy ra
lời kêu gọi này kia, nhưng vẫn cứ đổ cho là thế lực thù địch kích động này khác
mà người ta không hiểu rõ cái chính là cái việc làm chính sách, đáng lẽ khi
người ta chuẩn bị cái Luật ấy nếu có những công đoàn độc lập thì họ sẽ phải
thảo luận, phải làm đủ mọi thứ. Thậm chí Nhà nước phải đài thọ một phần chi phí
cho những tổ chức độc lập ấy để họ bàn thảo với những người bị Luật ấy ảnh
hưởng. Bởi vì như tôi nói ý chí người dân phải phản ánh được để trở thành chính
sách, thì cái kênh để biến ý chí người dân trở thành chính sách phải là các
đảng phái, hoặc là các tổ chức xã hội dân sự. Rất tiếc nhưng kênh, những cơ chế
như thế ở Việt Nam không có, có thể nói quá trình làm chính sách ở những nước
độc đoán thì thường là như vậy.”
Bước đường tiến tới dân chủ ở Việt Nam được cho là còn quá xa,
nhưng thắng lợi của phản biện xã hội trong vụ chặt bỏ cây xanh hàng loạt ở Hà Nội,
vụ lấp sông Đồng Nai để xây dựng và vụ đình công có 90 ngàn người tham gia ở
Saigon, đã hé mở ra một sự thay đổi cả về nhận thức lẫn hành động của người dân
Việt Nam.
“Trong kỷ nguyên Internet với mạng xã hội, quả thật không điều gì
lạ dưới ánh mặt trời. Không một sự thiếu minh bạch nào có thể che giấu mãi.”
Chúng tôi xin mượn lời ông Nguyễn Khắc Giang trong bài viết trên VnExpress để
kết thúc mục Đọc báo trên mạng tuần này.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment